Cơn sốt tiền điện tử có vẻ như không có giới hạn. Giá trị đồng đô la của bitcoin đã tăng gấp 10 lần kể từ đầu năm tới nay và lên đến 30.000 kể từ ngày 1 tháng 1 năm 2011. Chúng ta phải thận trọng với xu hướng này: nhà đầu tư phải được bảo vệ và các ngân hàng được điều tiết, công ty bảo hiểm và quỹ hưu trí cần được ngăn chặn trong việc tiếp cận những công cụ này.
Sự hoài nghi của tôi không liên quan đến hệ thống phân cấp (blockchain), công nghệ nền tảng của bitcoin. Công nghệ sổ cái phân tán này là một bước tiến bộ đáng hoan nghênh với các ứng dụng hữu ích, bao gồm thực hiện nhanh chóng, tự động các hợp đồng thông minh. Điều tôi lo lắng chính là các loại tiền điện tử. Bản thân đồng bitcoin gây nên 2 mối nghi ngờ lớn. Liệu rằng bitcoin có bền vững? Và giả sử là, đồng tiền này có phục vụ cho lợi ích chung? Câu trả lời của tôi là: có thể không (chúng ta còn phải đợi xem kết quả sẽ ra sao) và chắc chắn không.
Đối với câu hỏi về tính ổn định, bitcoin đơn thuần là một loại bong bóng tài sản và không có giá trị nội tại- giá của đồng tiền này sẽ giảm xuống còn 0 nếu niềm tin của nhà đầu tư không còn. Có những loại bong bóng thành công, tồn tại lâu dài không thể phủ nhận được như: vàng (có giá trị vượt trội so với cái giá mà nó sẽ mang lại nếu nó được coi là nguyên liệu thô và được sử dụng cho mục đích công nghiệp hoặc trang trí); hay thậm chí là đồng đô la, bảng Anh hoặc đồng euro.
Tuy nhiên, lịch sử của các thị trường vẫn đầy rẫy những bong bóng kết thúc với sự sụp đổ, từ bong bóng hoa tulip Hà Lan vào những năm 1630 và bong bóng Biển Nam năm 1720, đến hàng loạt các đợt bong bóng thị trường chứng khoán và bất động sản. Không ai có thể khẳng định chắc chắn rằng bitcoin sẽ sụp đổ. Nó cũng có thể trở thành một loại tài sản như vàng. Nhưng tôi sẽ không đặt cược số tiền tiết kiệm của tôi vào nó, và tôi cũng không muốn các ngân hàng có điều tiết đánh cược vào giá trị của nó.
Giá trị xã hội của đồng Bitcoin là còn khá mơ hồ đối với tôi. Xét từ khía cạnh thu nhập: sự mở rộng nguồn cung tiền theo cách truyền thống cung cấp cho chính phủ nhiều nguồn lực hơn. Khi cần, số tiền được phát hành phải đến tay người dân. Trong trường hợp của bitcoin, tiền phát hành lần đầu tiên đã đi vào tay nhà đầu tư cá nhân. Những đồng tiền mới phát hành tạo nên một sự tương đồng với cuộc chạy đua vũ trang vô bổ. "thợ đào bitcoin" cạnh tranh để có được bitcoins bằng cách đầu tư vào điện toán và chi tiêu tiền điện. Tiền thuế phát hành tiền cũng đổ vào đó.
Bitcoin có thể là một giấc mơ của sự tự do, nhưng nó cũng là vấn đề nhức đầu thực sự cho bất cứ ai xem chính sách công như là một phụ trợ cần thiết cho nền kinh tế thị trường. Nó vẫn thường được sử dụng để trốn thuế hoặc rửa tiền. Và các ngân hàng trung ương sẽ thực hiện các chính sách phản chu kỳ như thế nào trong một thế giới của các chủ sở hữu tiền ảo?
Các cơn sốt ICO không còn ổn định nữa. Được mệnh danh là cuộc giải phóng khỏi sức mạnh của các tổ chức trung gian tài chính, từ các quỹ đầu tư mạo hiểm cho đến các ngân hàng, nó phớt lờ các nguyên tắc cơ bản về tài chính: sử dụng các trung gian đáng tin cậy và các tổ chức nguồn vốn tốt để giám sát các dự án.
Hàng thế kỷ kinh nghiệm đã dạy cho chúng ta giá trị của việc kiểm tra các dự án lừa đảo hoặc có giá trị thấp và của việc thực hiện biểu quyết trong quản trị doanh nghiệp. Sàng lọc và giám sát là "hàng hoá công" từ quan điểm của các nhà đầu tư; kẻ hưởng thụ miễn phí khiến nguồn cung của họ không thể tồn tại dưới hầu hết các hình thức của ICOs.
Để tạo tài chính cho các dự án của ICO, các nhà tài trợ sẽ phát hành và giao "token" cho các nhà đầu tư. Điều này thường được so sánh với cổ phiếu, nhưng khác với cổ phiếu, các nhà đầu tư thường không có quyền biểu quyết. Hơn nữa, nếu phân phối cổ tức bằng token hơn là bằng đồng đô la, thì các token này lại một lần nữa là những bong bóng tài sản, và giá trị của chúng có thể giảm xuống 0 bất kể sự thành công của công ty.
Những tiến bộ công nghệ có thể và sẽ nâng cao hiệu quả của các giao dịch tài chính. Nhưng chúng không nên dẫn chúng ta rời xa các nguyên tắc cơ bản về nền kinh tế. Các chính phủ vẫn có cái nhìn đầy thiện cảm đối với bitcoin và ICOs sẽ được khuyến cáo để bảo vệ công dân và các tổ chức tài chính của họ chống lại sự phát triển mạo hiểm và nguy hại xã hội.
Tác giả bài viết là chủ tịch hội đồng quản trị của Trường Kinh tế Toulouse và là tác giả của cuốn "Kinh tế vì lợi ích chung"
